Mythe-bus­ting: 3 taaie rod­dels over het Lam Gods

Juist of fout?  
Fout. De olieverftechniek staat zelfs al beschreven in een 12de-eeuws traktaat. Van Eyck begon zijn schilderscarrière veel later, rond 1420.  

Waar komt het verhaal vandaan? 
Dit is een hele oude. De Italiaanse kunsthistoricus Giorgio Vasari schreef rond 1550 een reeks kunstenaarsbiografieën. Daarin noemde hij Van Eyck de uitvinder van olieverf, in de tijd dat er vooral met tempera geschilderd werd (pigment opgelost in water en eigeel). Hij noemt Van Eyck ook een alchemist, maar niet omdat hij lood in goud wilde omzetten. Het woord sloeg op iemand die op zoek was naar de kwaliteit van nieuwe stoffen. Meer chemicus dan magiër dus, en dat was Van Eyck inderdaad.

De kern van waarheid? 
Van Eyck heeft de olieverftechniek enorm verfijnd. Olie droogt veel trager dan water, maar door nieuwe droogstoffen te gebruiken, bijvoorbeeld op basis van noten, wist Van Eyck dat proces te versnellen. Met de nieuwe siccatieven kon hij sneller werken, en zo doen wat hij het beste kon: de kwaliteit van het licht verbluffend vatten in dunne lagen verf boven mekaar. En daarin zie ik wel degelijk een magistrale revolutie. 

Juist of fout? 
Fout.   

Waar komt het verhaal vandaan? 
Een beetje van overal, onlangs nog herhaald in Suske en Wiske nr. 351: De verloren Van Eyck. Jan Van Eyck heeft inderdaad een paar keer gereisd in opdracht van Filips de Goede. In 1428 maakte hij deel uit van een delegatie die in Lissabon ging onderhandelen over een huwelijk met Isabella van Portugal. Van Eyck schilderde daar haar portret, om het per koerier naar Filips te sturen, zodat de hertog kon zien welk vlees hij in de kuip had. Het resultaat zal hem bevallen hebben, want Isabella werd zijn derde vrouw. Het portret zelf is helaas verloren gegaan.

De kern van waarheid? 
Jan Van Eyck stond op de payroll van het Bourgondische hof. Filips heeft zelfs zijn loon aanzienlijk verhoogd toen Van Eyck ermee dreigde om elders te gaan werken. Maar hij werd betaald als schilder, niet als diplomaat, en hij was al zeker geen politieke spion. 

Juist of fout? 
Fout, tenzij u meer weet. 

Waar komt het verhaal vandaan? 
In de nacht van 10 op 11 april 1934 is het paneel met de Rechtvaardige Rechters gestolen uit de Sint-Baafskathedraal, samen met het achterliggende paneel van Johannes de Doper. Johannes is teruggekeerd naar een kluis in het station Brussel-Noord, samen met de vraag voor meer losgeld. Tevergeefs. Rond de ‘stoutmoedige diefte’ hangen veel kleurrijke details, inclusief chantagebrieven en een ware sterfbedscène.

De kern van waarheid? 
Geen. Iedereen met een theorie over de vermeende schuilplek van het vermiste paneel, krijgt het woord. Ondertussen zijn er al zoektochten en opgravingen geweest in het Gravensteen, in een waterput, in een parkeergarage, in een Frans klooster en onder privéwoningen. Onlangs nog is de straat opengebroken in de Kalandeberg, in het centrum van Gent, met journalisten en fotografen trouw op post. De enige reden waarom ik hoop dat ze het paneel terugvinden, is dat iedereen er dan over kan zwijgen.